🧠 مقدمه
استان گلستان یکی از مناطق مستعد برای کشت پنبه در ایران است که سابقه‌ای دیرینه در تولید این محصول راهبردی دارد. شرایط اقلیمی نیمه‌گرمسیری، خاک‌های مناسب و نزدیکی به منابع آبی از مزیت‌های منطقه به‌شمار می‌آیند. با این حال، افزایش فشار آفات و بیماری‌ها، تغییر اقلیم، و کاهش کارایی تغذیه سنتی، لزوم بهره‌گیری از راهکارهای نوین علمی و فناورانه را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
🌍 ویژگی‌های اقلیمی و اهمیت اقتصادی پنبه در گلستان
-
میانگین دمای تابستان: ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد
-
بارندگی سالیانه: ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر
-
دوره رشد پنبه: حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز
-
اهمیت: اشتغال‌زایی، تأمین الیاف طبیعی، ایجاد صنایع وابسته (نساجی، روغن‌گیری، خوراک دام)
🌱 تغذیه گیاه پنبه: کلید افزایش عملکرد
عناصر ضروری و دوزهای پیشنهادی:
| عنصر | نقش بیوشیمیایی | مقدار پیشنهادی (kg/ha) |
|---|---|---|
| نیتروژن | رشد رویشی، سنتز پروتئین | 90–120 |
| فسفر | توسعه ریشه، گلدهی | 40–60 |
| پتاسیم | مقاومت به تنش‌ها، کیفیت الیاف | 80–120 |
| گوگرد | سنتز اسیدآمینه | 20–30 |
| ریزمغذی‌ها | روی، آهن، بور | 1–5 |
راهبردهای نوین تغذیه:
-
کوددهی مکان‌پذیر با GPS و سنجش خاک
-
استفاده از کودهای زیستی (فسفوباکتری‌ها، ازتوباکترها)
-
محلول‌پاشی در دوره گلدهی با کودهای میکرو
🐛 مدیریت آفات در کشت پنبه
آفات کلیدی گلستان و روش‌های کنترل:
| آفت | خسارت | کنترل شیمیایی | کنترل بیولوژیک |
|---|---|---|---|
| زنجرک سبز | پیچش برگ و کاهش فتوسنتز | ایمیداکلوپراید، استامی‌پرید | زنبورهای پارازیتوئید |
| کرم غوزه | خسارت به غوزه‌ها | ایندکساکارب، اسپینوساد | باکتری BT، تله فرمونی |
| سفیدبالک | عسلک، کپک دوده‌ای | آبامکتین، پیرپروکسی‌فن | قارچ Beauveria bassiana |
🦠 مدیریت بیماری‌های رایج پنبه
بیماری‌ها، علائم و روش‌های مقابله:
| بیماری | عامل | علائم | کنترل شیمیایی | کنترل زیستی |
|---|---|---|---|---|
| پژمردگی ورتیسیلیومی | قارچ V. dahliae | زردی و پژمردگی | کاربندازیم، تیوفانات | Talaromyces purpureogenus CEF642N (Li et al., 2025) |
| زنگ پنبه | قارچ Puccinia | لکه‌های قهوه‌ای روی برگ | پروپیکونازول | حذف بقایا |
| سفیدک دروغی | قارچ Peronospora | سفیدک زیر برگ | متالاکسیل، مانکوزب | تهویه مناسب، تناوب زراعی |
🧪 استراتژی‌های پیشرفته کنترل شیمیایی
آفات:
-
زنجرک: ایمیداکلوپراید 35% SC (0.5 لیتر/هکتار)، استامی‌پرید 20% SP
-
کرم غوزه: ایندکساکارب 15.8%، اسپینوساد 48%
-
سفیدبالک: آبامکتین 1.8%، پیرپروکسی‌فن
بیماری‌ها:
-
پژمردگی ورتیسیلیومی: کاربندازیم، تیوفانات متیل
-
سفیدک دروغی: مانکوزب، متالاکسیل
-
زنگ پنبه: تری‌فلوکسی‌استروبین، پروپیکونازول
ملاحظات ایمنی:
-
تناوب سموم برای جلوگیری از مقاومت
-
استفاده در ساعات مناسب برای حفظ زنبورها
-
افزودن ادجوانت برای افزایش جذب
🔬 کنترل بیولوژیک و فناوری‌های نوین
-
YOLOv8 در تشخیص آفات با دقت 66.9% (Khan et al., 2025)
-
قارچ‌های بیمارگر حشرات (EPF): پارازیت و مهار همزمان حشرات و بیماری‌ها (Yadav et al., 2025)
🧬 ژنتیک و انتخاب ارقام مقاوم
-
پان‌ژنوم نشان داده که Anthonomus grandis دارای تنوع ژنتیکی مرتبط با پنبه کشت شده است (Cohen et al., 2025)
-
انتخاب ارقام مقاوم به ورتیسیلیوم، زنجرک، و آفات کلیدی
🔄 اثر تغییر اقلیم و تاب‌آوری کشاورزان
-
کشاورزان گلستانی با شرکت در دوره‌های آموزشی، به افزایش سازگاری با تغییر اقلیم کمک می‌کنند (Behmanesh et al., 2025)
-
استفاده از تکنولوژی، کشاورزی حفاظتی، و دانش بومی در مقابله با نوسانات اقلیمی
📊 تحلیل منابع
| No. | منبع | نکته کلیدی |
|---|---|---|
| 1 | Khan et al., 2025 | مدل YOLOv8 برای تشخیص هوشمند آفات |
| 2 | Yadav et al., 2025 | کاربرد EPF در کنترل دوگانه آفات و بیماری‌ها |
| 3 | Li et al., 2025 | قارچ زیستی مؤثر بر V. dahliae |
| 4 | Cohen et al., 2025 | ارتباط تنوع ژنی آفات با تاریخ کشت پنبه |
| 5 | Behmanesh et al., 2025 | تاب‌آوری کشاورزان گلستانی در برابر تغییر اقلیم |
🧾 نتیجه‌گیری
کشت پایدار پنبه در استان گلستان نیازمند راهبردی چندمحوری است که تغذیه بهینه، کنترل تلفیقی آفات و بیماری‌ها، استفاده هدفمند از سموم شیمیایی، و بهره‌گیری از زیست‌فناوری را دربرمی‌گیرد. با تلفیق دانش بومی و فناوری‌های روز، می‌توان آینده‌ای پایدار و پررونق برای پنبه‌کاران این منطقه رقم زد.
